Interview Benjamin Verdonck

Met de Artist In Residence, Rieks Swarte, zijn de tweede jaars van de Opleiding Techniek&Theater naar Antwerpen en Brussel geweest. In Antwerpen spraken ze met beeldend kunstenaar en theatermaker Benjamin Verdonck.
De start van het gesprek was het “Handvest”. Handvest is een brief waarin een schonere en groenere manier van theatermaken wordt beschreven. Benjamins doel is om theaterinstellingen dit handvest te laten ondertekenen en te kijken wat voor een effect dat op het theater heeft.

Het handvest is begonnen met Benjamin’s project “Kalender09”. Kalender was een reeks van acties in de stad Antwerpen, de acties werden eerst uitgevoerd daarna werd er pas gereflecteerd. Dit was een oefening voor Benjamin. Hij stelde zich de vraag “Hoe kan ik direct iets doen met deze omgeving? Wat is de actie die het meest bij mij komt maar ook daadwerkelijk iets veranderd?”

Benjamin heeft het boek “Terra Reserva” van Peter Tom Jones gelezen en wist dat hij het theater groener wilde maken. In het boek staat dat als we gelijkheid over de gehele wereld willen, dat wij, de mensen uit de westerse wereld, negentig procent van onze consumptie moeten inleveren. In het boek wordt ook beschreven hoe je dat zelf thuis kan doen. Dat wordt de low hanging fruits genoemd. Dat houdt in dat je bijvoorbeeld niet meer met de auto gaat, geen gebruik maakt van het vliegtuig, je dak isoleert niet onnodig stookt en vegetarisch eet. Dit heeft natuurlijk een economische invloed. Maar wat zou dat betekenen, negentig procent? “negentig is veel!” wordt er aangevuld door Rieks Swarte. Is dat kunst, vraagt Benjamin zich af. Wat zou er gebeuren als we met negentig procent minder deden? Hij wilde een oefening initieren om te kijken wat mogelijk zou zijn.

Benjamin is vanuit de low hanging fruits verder gegaan. Daarom heeft hij het handvest geschreven. Dit is een handleiding hoe je het theater groener kan maken. Er staat bijvoorbeeld in dat je niet met de auto mag reizen maar alleen met het openbaar vervoer. Geen gebruik te maken van decor of alleen maar decor van materiaal dat al in het bezit is van het gezelschap of schouwburg. Benjamin vraagt instanties om het handvest te ondertekenen en een half jaar lang aan alle regels te voldoen. Met als doel het effect te zien wat er gebeurt als er minder is. Hij heeft het handvest uitgedeeld en veel lezers gehad. Vrij weinig mensen vonden het leuk om de brief te krijgen. Confronterend.

Benjamin maakt als theatermaker deel uit van twee huizen. De Koninklijke Vlaamse Schouwburg(KVS) en het Toneelhuis. De KVS had al een ecogroep, maar daar gaat de kwestie niet om. Het gaat hem om het fundament van de kwestie. De KVS heeft aan al zijn raden gevraagd wat het zou betekenen als ze dit plan, het Handvest, zouden doorvoeren. Wat houdt het in, was de vraag. Bij de promotie zouden ze dan alles in Zwart-Wit printen. Daar gaat het om het teken dat ze dan geven. Hoe worden de posters gelezen? Het gaat verder dan de belasting op het niveau van natuur. Voor reizen zou het inhouden dat ze dan nog maar 2 voorstellingen per jaar zouden kunnen doen. Ze zouden dus allemaal minder moeten doen. Benjamin vertelt tussendoor over wat hij van subsidie vind. “Subsidie is er omdat onze branche economisch niet rendabel is en niet in de huidige structuur past. Subsidie is er om onze branche te ondersteunen, omdat er goede dingen zijn. Subsidie kun je ook gebruiken om te onderzoeken hoe iets in zijn werk gaat. Meer investeren in de rand voorwaarden en dat betekend ook iets.” De conclusie van de KVS is dat ze het niet gerealiseerd krijgen om aan alle regels van Benjamins handvest te voldoen. Dit vindt Benjamin jammer, maar hij is blij dat er in ieder geval onderzoek naar is gedaan. Het toneelhuis heeft een andere “dramaturgie”, zoals benjamin dat noemt. Bij het toneelhuis zijn 6 verschillende theatermakers aangesloten en de dramaturgie van het toneelhuis is het verschil tussen de makers. Daarom kan ook het toneelhuis niet voldoen aan het Handvest van Benjamin.

Het tweede gevolg van Handvest zijn brieven die benjamin heeft ontvangen. Van deze brieven maakt hij een performance. De brieven worden verteld. Het wordt een Theatrale lezing. Hiermee kan hij het thema nog een keer aansnijden. Hij is blij dat er mensen zijn die het Handvest ondertekenen, maar hij vindt het niet zo interessant omdat het om instellingen ging. De structuur moet door de organisatie worden gedrukt. De Scheldapen hebben de brief wel volledig ondertekend. De Scheldapen is een jeugdwerking die vanuit de gemeente meteen werd ondersteunt. Nu is het ’t belangrijkste alternatieve centrum van Antwerpen. Benjamin is blij dat ze het hebben ondertekend. Hij volgt ze, in boekjes en heeft interviews met ze.

Rieks begint over de KVS die milieu als belangrijk punt hebben staan op de site. Benjamin legt uit: “De KVS heeft als dramaturgie genomen, wat is onze plek in de stad/Belgische wereld? En dat is milieu. Het milieuprobleem is een uitwas van ons economisch godsdienstig model. Milieu alleen zien helpt niet. Je moet alles zien, hoe wij in het leven staan. Het is een tijd om te handelen.” De KVS was dus al bezig met economischer worden en groener zijn. Benjamin geeft het een boost.

Ga je handvest nog een keer doen?
“Nee!” Zelf doet hij het altijd al. Geen auto gebruiken en hij is vegetariër en hij gaat zorgvuldig om met electra. Nu heeft hij gevraagd om andere dat ook te doen en dat is zijn kunstwerk. Opera is een statement voor kunst. Hij wil mensen met beide benen op de grond krijgen. Het hoeft niet altijd zo groot. Je kan ook “goedkoper componeren”.

Wil je door middel van Handvest het publiek iets duidelijk maken of de instantie?
“Het soort werk dat men maakt spreekt het publiek aan. Het effect dat het heeft spreekt het publiek aan en daardoor komt het bij het publiek. Sensibilisering is niet mijn taak. Het moet geen reclame campagne worden.” Het is een experiment. Wat voor product krijg ik als ik me hieraan overgeef? Vanuit het basis idee: Wat is minder?

Wat is er met jou gebeurt?
Hij probeerde om niet naar gerefereerd te worden als de groene nicht. Hij vroeg zich af of hij dit wel moest doen. Hoge bomen vangen veel wind en hij kan ook niet altijd voldoen aan zijn ideaal. Soms moet iets omdat het niet anders kan. Kunst is pogen, proberen en oefenen. Net als het leven. Hij staat als kunstenaar niet buiten de samenleving. Hij is er niet om als politie agent rond te lopen en iedereen op zijn fouten te wijzen. Hij is net zo schuldig, daarmee is inconsequentie niet erg.
Wat is de werkelijke impact van iets? De studie is nog niet rond. Het is oneindig in zijn mogelijkheden. We moeten beginnen met het besef dat we veel hebben en dat minder moet. Met alles.

Benjamin komt met een voorbeeld van een voedsel collectief. Mensen die samen voedsel verkrijgen en verdelen. Er is dan geen winst meer. Er wordt niet meer gemaakt dan nodig is. “Is winst dan slecht?” wordt er gevraagd. “Niet perse. Winst stimuleert. Het zorgt voor lagere prijzen en hogere kwaliteit.” “Hoe hou je het doel dan goed voor ogen?” “Pluktuinen doen het samen” zegt hij. Benjamin vindt het interessant om dingen samen te doen. “We hebben kapitalistische ideeën. Door nee te zeggen voeren we actie. We doen niets. Niet met stenen gooien, ook niet schieten.” “Is het antwoord dan terug naar kleinschaligheid?” “nee, ook niet. Dat is het resultaat van de bewustwording.”

“Hoe breng je het samen met het volk?” Benjamin weet het ook niet. Hij is pessimistisch van aard en zegt dat het nooit gaat lukken. Het gaat alleen maar lukken als er crisis komt, maar de crisis moet wel zachtjes komen. Je moet beginnen met veranderen vanuit ons huidige sociale systeem. Je hebt je burgerlijke verantwoordelijkheid en als kunstenaar verhoud je je daartegen. Hij zegt niet van “dit mag niet en dat mag niet”. Als het nodig is om vlees te kopen om iets duidelijk te maken dan moet je dat doen.

“Als je in Antwerpen over de Meir loopt en je ziet de consumptie maatschappij. Wat doet dat met je?” Hij weet niet goed wat hij ervan vindt. Hij wordt er moedeloos van en het kan soms niet anders. “Ik vind ook een Iphone geweldig met alles wat je er allemaal mee kan, maar meer dan bellen doe ik er niet mee.”

“Waar wordt je blij van?”
“ Van mijn 3 kinderen.”